Wyłącznik różnicowoprądowy, czyli RCD (ang. Residual Current protective Device), potocznie zwany różnicówką (lub określany jako wyłącznik różnicowy) to urządzenie zabezpieczające chroniące przed porażeniem prądem – zarówno przy dotyku bezpośrednim, jak i pośrednim. Ogranicza skutki uszkodzeń podłączonych do instalacji odbiorników. Jest stosowany jako dodatkowe zabezpieczenie obok samoczynnego wyłączenia zasilania działającego przy bezpośrednim zwarciu faza-obudowa. Dzięki niemu w razie zwarcia w instalacjach elektrycznych istnieje mniejsza szansa, że dojdzie do uszkodzenia sprzętów lub porażenia prądem.
Jak zbudowana jest różnicówka i jakie są jej typy
Elementy składające się na RCD to:
- zestyki torów prądowych, wraz z zamkiem i dźwignią załączającą urządzenie,
- wyzwalacz różnicowoprądowy, najczęściej jest to przekaźnik spolaryzowany,
- obwód testowania wyłącznika, który pozwala na jego sprawdzenie podczas użytkowania,
- przekładnik Ferrantiego – pierścień ferromagnetyczny, przez który przechodzą przewody fazowe i przewód neutralny.
Ostatni element jest kluczowy, odpowiada za pomiar prądu upływu. Wyłącznik różnicowoprądowy działa w ten sposób, że wyłącza obwód elektryczny, np. oświetleniowy, jeśli suma geometryczna prądów wpływających i wypływających z niego nie jest równa zero. Pojawia się wtedy prąd różnicowy (upływowy).
Sprawdź różnicówki w ofercie Onninen
Jest kilka sposobów podziału różnicówek. Pierwszy dotyczy prądu działania (czułości) – wyłączniki różnicowoprądowe różnią się od siebie obsługiwanym prądem różnicowym:
- do 30 mA – urządzenia wysokoczułe, używane tam, gdzie ryzyko porażenia i uszkodzenia instalacji jest wysokie, np. w łazienkach, kuchniach czy warsztatach lub szklarniach,
- 30–500 mA – wyłączniki średnioczułe instalowane w budynkach mieszkalnych, biurach czy na budowach,
- powyżej 500 mA – wyłączniki niskoczułe, stosowane w obwodach o dużym prądzie upływu, a także jako główny wyłącznik instalacji elektrycznej.
RCD dodatkowo wyróżniają się wykrywaniem prądu różnicowego: typ AC – prąd przemienny sinusoidalny, A – prąd przemienny sinusoidalny, prąd sinusoidalny wyprostowany jednopołówkowo i impulsowy, B – tak jak A i dodatkowo prąd stały. Kolejne dwie kategorie to RCCB – bez wbudowanego zabezpieczenia nadmiarowoprądowego oraz RCBO z takim zabezpieczeniem.
Najczęściej stosuje się wyłączniki wysokoczułe (do 30 mA), które uruchamiają się przy prądzie różnicowym 20 mA. Niższe natężenie jest w miarę bezpieczne – osoba porażona przez prąd elektryczny jest w stanie oderwać się od uszkodzonej instalacji.
Normy i rozporządzenia dotyczące wyłączników różnicowoprądowych
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie nakazuje stosowanie RCD w paragrafie 183 ust. 1 stanowiącym, że należy stosować urządzenia ochronne różnicowoprądowe jako uzupełnienie podstawowej ochrony przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej. Kolejne regulacje przynoszą normy. W PN-IEC 60364-5-53:1999 podano, że RCD bez przewodu ochronnego nie jest skutecznym środkiem ochrony przed dotykiem pośrednim. Norma PN-HD 60364-4-41: 2009 nakłada obowiązek instalowania różnicówek wysokoczułych w gniazdach wtyczkowych o prądzie znamionowym do 20 A oraz urządzeniach ruchomych na zewnątrz (do 32 A). Ważnym uzupełnieniem jest zapis w PN-HD 60364-4-41:2017-09 nakazujący stosowanie różnicówek w obwodach oświetleniowych w gospodarstwach domowych. Wcześniejsza, PN-HD 60364-4-41:2009, ograniczała się do oświetlenia w łazience.
Wyłączniki RCD należy też montować w tymczasowych instalacjach oświetleniowych, takich jak targi, cyrki, wydarzenia plenerowe (PN-HD 60364-7-740:2009), wystawach z oprawami oświetleniowymi (PN-HD 60364-5-559:2010) i pomieszczeniach kąpielowych (PN-HD 60364-7-701:2010)
Polskie Normy, o ile nie zostały powołane w ustawie lub rozporządzeniu, nie są obowiązkowe. Jednak instalatorzy powinni się do nich stosować, ponieważ zabezpieczają ich w przypadku sporu lub wypadku związanego z wykonaną instalacją elektryczną. Potwierdza to Prawo budowlane stwierdzające, że osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie odpowiadają za ich wykonywanie zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej, mają też zadbać o staranność pracy, jej organizację, bezpieczeństwo i jakość.
Właściciele gospodarstw domowych oraz firm nie zawsze są świadomi, jak ważne jest zadbanie o wysokiej jakości wyłączniki różnicowoprądowe. Warto uświadomić klientom, że ich instalacja może uchronić przed poważnymi problemami – nie tylko niewygodą, ale także porażeniem prądem czy uszkodzeniem sprzętu.
Obwód oświetleniowy to jeden z elementów domowej sieci elektrycznej. Inne to np. obwód gniazd wtyczkowych oraz przeznaczony dla urządzeń o mocy 2 kW i większej. Konieczność stosowania różnicówek nie wynika jedyne z norm. W instalacjach domowych są to ważne urządzenia chroniące domowników przed porażeniem przy dotyku pośrednim i bezpośrednim. Poza tym ograniczają skutki uszkodzenia urządzeń, także ryzyko powstania pożaru, w razie, gdy awaria dotknie instalację elektryczną.
Istotne jest też stosowanie wyłączników różnicowoprądowych wysokoczułych. Maksymalny prąd zadziałania o natężeniu 30 mA wynika stąd, że przy wyższych wartościach może, w przypadku porażenia, dojść do paraliżu dróg oddechowych. Urządzenia są w stanie zadziałać już powyżej 15 mA. Zwykle nie zareagują poniżej tego progu, ze względu na zapewnienie pewności zasilania. Może wtedy dojść do przerwania zasilania z powodu upływności naturalnych w instalacji. Jednak w szczególnych sytuacjach stosuje się RCD o prądzie różnicowym nawet 10 mA.
Wyłączniki stosuje się przede wszystkim w układach sieci TN-S i TN-C-S. Pierwszy z nich to układ uziemiony z rozdzielonymi przewodami ochronny i neutralny (PE i N). To rozwiązanie najczęściej stosowane w domach i mieszkaniach. TN-C-S jest uziemiony, części normalnie nieprzewodzące są połączone z punktem neutralnym transformatora, częściowo ma przewód PEN, dalej rozdzielony na PE i N.
Sprawdź różnicówki w ofercie Onninen
Kiedy nie stosować wyłączników różnicowoprądowych
Różnicówek nie stosuje się w układach TN-C spotykanych w starym budownictwie. Zabrania tego norma PN-IEC 60354-5-53:1999, w której stwierdzono, że nie może być uznany za skuteczny środek ochrony przed dotykiem pośrednim, nawet w przypadku, gdy znamionowy różnicowy prąd zadziałania nie przekracza 30 mA. W tym układzie przewód PEN jest jednocześnie przewodem roboczym i ochronnym, a RCD rozłącza przewody fazowy i neutralny jednocześnie, więc także ochronny. Nie zadziała też, kiedy napięcie pojawi się na obudowie lampy – dla przekładnika nie będzie różnicy między prądem wpływającym i wypływającym i nie zadziała. Z kolei, jeśli obudowa nie jest dobrze odizolowana od podłoża może rozłączyć obwód z powodu małego upływu prądu przez nie do elementów uziemionych. Według obowiązujących przepisów instalacje TN-C w domach i mieszkaniach prywatnych muszą zostać wymienione TN-S lub TN-C-S.
Róznicówek nie instaluje się też w obwodach oświetlenia awaryjnego, ze względu na konieczność ich ciągłego działania. Takie układy znajdują się poza zasięgiem ręki, a ich eksploatacją zajmują się specjaliści ze świadectwem kwalifikacji SEP.
Atrakcyjną ofertę urządzeń RCD znajdziesz w hurtowni internetowej Onninen
Jeśli planujesz instalację wyłącznika różnicowoprądowego, sprawdź wybrane produkty w hurtowni elektrycznej Onninen:
Wyłącznik Schneider Electric jest chętnie stosowany zarówno w budownictwie przemysłowym, jak i powszechnym, chroniąc przed porażeniem prądem oraz zmniejszający ryzyko pożaru. (Zgodnie z normami krajowymi oraz IEC 60364) Jego zalety to nie tylko wysoka jakość i doskonałe parametry, ale także oszczędność czasu – nie trzeba demontować całej szyny łączeniowej – oraz większa wygoda pracy (dzięki blokadom na kłódkę).
Wyłącznik dwubiegunowy Eaton, posiadający znamionową zwarciową zdolność łączeniową 6kA. Daje m.in. możliwość oszynowania od góry i od dołu, podłączenia zasilania od góry i od dołu oraz podłączenia do 48 VDC na biegu. Posiada certyfikaty bezpieczeństwa CLS(new)1 i CLS(new)2. Dokładne parametry techniczne można znaleźć na dedykowanej stronie produktu.
Jego główne zalety to m.in. wytrzymałość elektryczna aż do 10 000 operacji, a mechaniczna – do 20 000. Może być wykorzystywany w instalacjach podtynkowych. Posiada deklarację zgodności HN_Pl.
Wyłącznik Legrand o klasie ograniczenia energii 3, odpowiedni do instalacji podtynkowych, posiadający trwałość mechaniczną aż 20000 przestaw. Przeznaczony do montażu na szynie TH35.
Jest to wysokiej jakości urządzenie zasilacz Volt Polska, stanowiące zabezpieczenie na wypadek zaniku napięcia sieciowego. Jest stosowane zarówno w celu zapewnienia stałej pracy i zabezpieczenia przed uszkodzeniami w instalacjach grzewczych, jak i do komputerów, serwerów oraz elektronarzędzi.
W naszej ofercie znajdziesz wysokiej jakości wyłączniki nadprądowe – 6kA, 10kA, 15kA i 25kA. Zróżnicowane parametry i atrybuty sprawiają, że bez trudu dobierzesz dokładnie takie urządzenie, jakiego potrzebujesz.